Psychologia Internetu

NightRainbow

Współczesna kultura dąży w stronę wizualności. Paradygmatem komunikacji coraz częściej staje się sytuacja przekazu audiowizualnego – kinowego, a zwłaszcza telewizyjnego – natomiast język pisany traci swoją tradycyjnie uprzywilejowaną pozycję. W tej sytuacji interesujące wydają się zjawiska rodzące się w wirach przemian i karmiące się przypadkową mieszanką okoliczności technicznych i kulturowych.
MUD to skrót od Multi-User Dungeons (Lochy Wieloosobowe) lub Multi-User Dimensions (Wymiary Wieloosobowe). Są to środowiska, często w formie gier, które mogą być odwiedzane i modyfikowane dzięki internetowi. Specyfikę MUDów stanowi wykorzystanie do komunikacji wyłącznie kodu ASCII, są to więc środowiska niemal czysto tekstowe. Uczestnicy MUDów komunikują się z systemem i pomiędzy sobą używając standardowych komend, z których wiele może być uzupełnianych w niestandardowy sposób. Na przykład uczestnik MUDa może napisać:

>idź na północ

zaś na ekranie jego komputera pojawi się opis rezultatu tej decyzji:

Idziesz wzdłuż ulicy Północnej. Wybrukowana jest ona w całości szarymi kamieniami. Wokół ciebie stoją wysokie, przeważnie dwupiętrowe, murowane budynki, o dachach pokrytych dachówkami w rozmaitych kolorach, przeważnie czerwonym i zielonym. Bruk ulicy jest dość czysty, lecz tu i ówdzie dostrzegasz wylewające się z zapchanych kanałów ściekowych nieczystości. Co kilkanaście metrów stoją wysokie latarnie. Wszystko dookoła ciebie wydaje się budzić z zimowego letargu i stara się w szalonym tempie nadrobić stracony czas.(...)

Możliwe są także inne komendy:

>podrap się

MUDy – w odróżnieniu do internetowych pogawędek (IRC) posiadają względnie stałą strukturę geograficzną, składają się mianowicie z dużej ilości lokacji. Uczestnicy znajdujący się w tej samej lokacji “widzą się” wzajemnie. Jeśli więc przedstawioną wyżej czynność wykonała postać o imieniu Emi, to wszyscy znajdujący się w tej lokacji zobaczą komunikat:

Emi drapie się po głowie

Popularność MUDów wynika przede wszystkim z możliwości komunikacji między uczestnikami. Inaczej niż w jednoosobowych grach komputerowych uczestnik MUDów może zupełnie swobodnie, nie ograniczony sztywną składnią komend komputerowych, porozumiewać się z innymi graczami.
MUDy stawiają przed badaczem interesujące problemy ze względu na nietypowe wykorzystanie przez nie języka. Specyfika ta będzie wyraźnie widoczna, jeśli zestawi się MUDy z innym niezywkłym zastosowaniem języka, mianowicie do tworzenia fikcji literackiej. Jedną z cech tejże fikcji jest status logiczny wypowiedzi fikcyjnych. Część badaczy uważa, że fikcja literacka polega na specyficznym, nieco wynaturzonym, użyciu zwykłych aktów mowy. Sprzeciwiają się temu ci, którzy traktują fikcję jako samodzielny akt. Jeszcze inne stanowisko, na pierwszy rzut oka dość trudne do przyjęcia, głosi, iż pomiędzy użyciem codziennym języka a jego zastosowaniem do tworzenia fikcji nie ma żadnej istotnej różnicy. (...)

Arkadia i fikcja literacka

Arkadia należy do MUDów opartych na współzawodnictwie i hierarchii. Inaczej niż w MUDach typu społecznego, gracze nie mają tu możliwości zmieniania geografii środowiska, a interakcje społeczne są najczęściej drugorzędne wobec zasadniczego celu gry: zdobywania pieniędzy i doświadczenia. Arkadia pozbawiona jest także typowych komend typu emote, umożliwiających graczom wykonywanie dowolnych czynności. Jedna z cech fikcji literackiej – bycie aktem komunikacyjnym – w przypadku MUDów nabiera nowego wymiaru. Znaczna część komunikatów (w Arkadii – większość) generowana jest przez system MUDa, ale i uczestnicy mogą swobodnie zająć pozycję nadawcy. Jeżeli więc potraktować zdania, z których tworzony jest MUD, jako akty mowy, to świat MUDa okazuje się być tworzonym przez obie strony komunikacji.
Ważne też, by odróżnić trzeba zdania generowane przez system od tych, które “wypowiada”, wystukując na klawiaturze, uczestnik. Wśród tych pierwszych wyróżnić trzeba dwie dalsze kategorie. Pierwsza z nich, którą można określić jako opisy literackie, ma status identyczny jak w fikcji literackiej. Na przykład jedno z pomieszczeń Arkadii przedstawione jest następująco:

Niezbyt duże pomieszczenie wypełnia intensywny zapach gotowanych potraw. Do ścian przymocowane są półki na których leżą wszelkiego rodzaju naczynia i garnki, a także wędzone kiełbasy, suszone zioła i różnorodne smakołyki.

Opisane pomieszczenie “istnieje” jedynie w fikcji. Gracza, który zaintrygowany wyglądem pomieszczenia chciałby dokładniej przyjrzeć się różnym przedmiotom, spotka przykre rozczarowanie:

> obejrzyj kiełbasy

Nie zauważasz niczego takiego.

Odpowiedź systemu potwierdza wcześniejsze podejrzenia. Kiełbasy istnieją tylko fikcyjnie. Gracz znajduje się zatem w sytuacji nieco przypominającej położenie czytelnika powieści. W odróżnieniu od tego ostatniego może wprawdzie zapytać o wybrany przedmiot czy osobę, ale tak jak czytelnik niczego więcej się nie dowie. Spójrzmy jednak na dalszy opis tego samego pomieszczenia:

Pod ścianą stoi duży piec kuchenny, a na środku wielki stół. Na południu widzisz nieduże drzwi prowadzące do pokoju kucharki, a zachodnie wyjście prowadzi do reszty domu.

>obejrzyj stół

Blat stołu jest pusty i starannie wyczyszczony.

>obejrzyj piec

Duży piec kuchenny jest teraz wygaszony, ale w palenisku czuć jeszcze ślady ciepła pozostałe po całodziennym gotowaniu.

W tym przypadku system zareagował na pytania uczestnika dostarczeniem nowych informacji.
Twórcy koncepcji aktów mowy – Austin i Searle – podejrzliwie podchodzili do fikcji literackiej, traktując ją jako wynaturzony, zafałszowany rodzaj komunikacji. Okazuje się, że MUDy przynajmniej w pewnym stopniu unikają tego zarzutu. Będąc fikcją, oferują jednak wiążące uczestnictwo. Są medium językowym, a zarazem interaktywnym. Wykorzystują komputery, a jednocześnie ich sens stanowi komunikacja między ludźmi. Chociaż więc wydaje się, że dalszy postęp techniczny prędko pogrzebie MUDy w lochach zapomnienia, to ich badanie może okazać się płodne dla teorii literatury i dla innych dyscyplin.

(Piotr Sitarski - cyberforum.edu.pl)